Różnica między uogólnionym zaburzeniem lękowym (GAD) a lękiem wywołanym traumą
Lęk jest powszechnym doświadczeniem, ale może przybierać różne formy w zależności od jego źródła. Uogólnione zaburzenie lękowe (GAD) i lęk wywołany traumą to dwa odrębne rodzaje lęku, które – mimo pewnych wspólnych objawów – różnią się pod względem przyczyn, wyzwalaczy oraz metod leczenia. Zrozumienie tych różnic może pomóc zarówno osobom doświadczającym lęku, jak i specjalistom w dostarczaniu bardziej ukierunkowanego wsparcia.
Czym jest uogólnione zaburzenie lękowe (GAD)?
Uogólnione zaburzenie lękowe charakteryzuje się uporczywym, nadmiernym zamartwianiem się codziennymi sytuacjami lub wydarzeniami. Osoby z GAD często mają trudności z kontrolowaniem swojego lęku, co może zakłócać ich codzienne życie.
Objawy:
- Chroniczne zamartwianie się szerokim zakresem tematów, takich jak praca, zdrowie, finanse czy relacje.
- Niepokój, zmęczenie, trudności z koncentracją.
- Objawy fizyczne, takie jak napięcie mięśniowe, bóle głowy czy dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
- Zaburzenia snu, trudności z zasypianiem lub utrzymaniem snu.
Przyczyny:
- GAD jest często wynikiem kombinacji czynników genetycznych, cech osobowości (np. perfekcjonizmu) i stresujących doświadczeń życiowych.
- Deregulacja neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i kwas gamma-aminomasłowy (GABA), może przyczyniać się do GAD. (Bandelow et al., 2017)
Wyzwalacze:
- GAD nie wymaga specyficznego traumatycznego wydarzenia do rozwinięcia się.
- Często jest związane z przewlekłymi stresorami życiowymi lub tendencją do nadmiernego analizowania i zamartwiania się przyszłością.
Czym jest lęk wywołany traumą?
Lęk wywołany traumą pojawia się po doświadczeniu traumatycznego wydarzenia, takiego jak przemoc, wypadek czy klęska żywiołowa. Często jest powiązany z zespołem stresu pourazowego (PTSD) lub złożonym PTSD (CPTSD).
Objawy:
- Intensywny strach lub ataki paniki wywołane przez przypomnienia o traumie.
- Retrospekcje, koszmary senne lub natrętne myśli związane z wydarzeniem.
- Unikanie sytuacji, miejsc lub ludzi kojarzących się z traumą.
- Nadmierna czujność, przesadzone reakcje na bodźce i trudności z odprężeniem.
Przyczyny:
- Lęk wywołany traumą wynika z reakcji mózgu na traumatyczne wydarzenie. Ciało migdałowate staje się nadaktywne, podczas gdy kora przedczołowa ma trudności z regulacją reakcji strachu. (van der Kolk, 1994)
Wyzwalacze:
- Lęk wywołany traumą jest silnie związany z konkretnymi wspomnieniami, wydarzeniami lub bodźcami sensorycznymi, które przypominają traumę.
Kluczowe różnice między GAD a lękiem wywołanym traumą
| Aspekt | Uogólnione zaburzenie lękowe (GAD) | Lęk wywołany traumą |
|---|---|---|
| Główna przyczyna | Brak konkretnego wydarzenia traumatycznego; często związane z przewlekłym stresem lub predyspozycjami genetycznymi. | Bezpośrednio związane z traumatycznym wydarzeniem lub serią wydarzeń. |
| Wyzwalacze | Ogólne i niespecyficzne, np. stresory dnia codziennego lub obawy o przyszłość. | Konkretne przypomnienia lub bodźce związane z traumą. |
| Objawy | Chroniczne zamartwianie się, niepokój, napięcie mięśniowe. | Retrospekcje, unikanie bodźców związanych z traumą, nadmierna czujność. |
| Skupienie emocjonalne | Ogólny lęk dotyczący różnych aspektów życia. | Intensywny strach lub ponowne przeżywanie konkretnego wydarzenia. |
| Mechanizmy w mózgu | Deregulacja neuroprzekaźników, takich jak GABA i serotonina. | Nadaktywność ciała migdałowatego i osłabiona regulacja kory przedczołowej. |
Dlaczego ważne jest rozróżnienie GAD i lęku wywołanego traumą?
Oba zaburzenia mogą znacząco utrudniać życie, ale wymagają różnych metod leczenia:
Leczenie GAD:
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Pomaga zmieniać negatywne wzorce myślowe i rozwijać skuteczne strategie radzenia sobie.
- Farmakoterapia: Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i benzodiazepiny mogą pomóc w regulacji objawów lęku. (Hofmann et al., 2012)
- Zmiany stylu życia: Regularna aktywność fizyczna, praktyki uważności i techniki redukcji stresu mogą zmniejszyć objawy.
Leczenie lęku wywołanego traumą:
- Terapie skoncentrowane na traumie: Metody takie jak EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) oraz terapia przedłużonej ekspozycji pomagają w przetwarzaniu i integracji wspomnień traumatycznych. (Shapiro, 2001)
- Techniki ugruntowania: Pomagają w zarządzaniu retrospekcjami i utrzymaniu kontaktu z rzeczywistością.
- Wsparcie społeczne: Kontakt z zaufanymi osobami lub grupami wsparcia może pomóc w walidacji doświadczeń i redukcji poczucia izolacji.
Nakładanie się GAD i lęku wywołanego traumą
Niektóre osoby mogą doświadczać zarówno GAD, jak i lęku wywołanego traumą. Na przykład osoba z historią traumy może rozwijać ogólny lęk dotyczący przyszłości, jednocześnie zmagając się z objawami PTSD. W takich przypadkach najlepsze rezultaty przynosi połączenie metod terapeutycznych ukierunkowanych na oba zaburzenia.
Podsumowanie
Zrozumienie różnic między uogólnionym zaburzeniem lękowym a lękiem wywołanym traumą jest kluczowe dla skutecznego leczenia i wsparcia. GAD często wynika z szerokiego zakresu stresorów i czynników genetycznych, podczas gdy lęk traumatyczny jest związany z konkretnymi wydarzeniami, które przeciążają zdolność mózgu do radzenia sobie. Rozpoznanie tych różnic pozwala na dobranie odpowiednich metod terapeutycznych, które mogą pomóc w odzyskaniu kontroli nad zdrowiem psychicznym.
📚 Dalsza lektura:
- Bandelow et al., 2017: Neurobiological basis of GAD
- van der Kolk, 1994: Trauma and Memory
- Hofmann et al., 2012: CBT Efficacy for Anxiety
