Czym jest dysocjacja? Przewodnik po zrozumieniu tego zjawiska
Dysocjacja to zjawisko psychologiczne, którego doświadcza wiele osób, ale często jest źle rozumiane. W istocie, dysocjacja to proces mentalny, w którym dana osoba odłącza się od swoich myśli, uczuć, wspomnień lub poczucia tożsamości. Chociaż może to brzmieć niepokojąco, dysocjacja jest naturalną reakcją na przytłaczający stres lub traumę. Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Jak wygląda doświadczenie dysocjacji?
Wyobraź sobie, że jedziesz samochodem, a potem uświadamiasz sobie, że nie pamiętasz ostatnich pięciu minut podróży. Albo że podczas intensywnej chwili masz wrażenie, jakbyś obserwował siebie z zewnątrz. To codzienne przykłady dysocjacji.
U niektórych osób dysocjacja jest bardziej intensywna i może objawiać się jako:
- Utrata poczucia czasu lub „luki” w pamięci.
- Uczucie emocjonalnego odrętwienia lub odłączenia od świata.
- Doświadczenie życia tak, jakby działo się komuś innemu (tzw. depersonalizacja).
- Poczucie, że świat wokół jest nierealny (tzw. derealizacja).
Dlaczego występuje dysocjacja?
Dysocjacja to mechanizm obronny mózgu, który chroni nas przed przytłaczającymi, potencjalnie traumatycznymi sytuacjami. Gdy doświadczamy silnego stresu lub traumy, nasz umysł może „odłączyć się”, aby pomóc nam poradzić sobie z sytuacją. Jest to swego rodzaju zawór bezpieczeństwa, który zmniejsza natychmiastowy wpływ trudnych przeżyć.
W przypadku przewlekłej traumy, np. w dzieciństwie, dysocjacja może stać się nawykową reakcją, prowadząc do trudności w byciu obecnym i odczuwaniu połączenia z własnym doświadczeniem.
Rodzaje dysocjacji
Dysocjacja istnieje w różnych formach i stopniach nasilenia. Oto najczęstsze jej typy:
- Łagodna dysocjacja: Codzienne doświadczenia, takie jak marzenia na jawie czy zatracenie się w książce lub filmie.
- Derealizacja: Uczucie oderwania od rzeczywistości, jakby świat był nierealny lub oniryczny.
- Depersonalizacja: Wrażenie odłączenia od własnego ciała lub tożsamości, jakby obserwowało się siebie z zewnątrz.
- Amnezja dysocjacyjna: Brak pamięci dotyczącej istotnych okresów życia, często związany z traumą.
- Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (DID): Dawniej znane jako osobowość wieloraka, to ciężka forma dysocjacji, w której tożsamość osoby jest podzielona na odrębne części.
Czy dysocjacja jest szkodliwa?
Łagodna dysocjacja nie jest szkodliwa i zdarza się większości ludzi. Jednak częsta lub silna dysocjacja może zakłócać codzienne życie, relacje i zdrowie psychiczne. Przewlekła dysocjacja jest często związana z zaburzeniami pourazowymi, takimi jak PTSD czy CPTSD.
Długotrwała dysocjacja może prowadzić do:
- Trudności z koncentracją i pamięcią.
- Problemów w utrzymywaniu relacji.
- Poczucia „odłączenia” od życia.
Naukowe spojrzenie na dysocjację
Badania wskazują, że dysocjacja jest ściśle związana z traumą i sposobem, w jaki mózg przetwarza przytłaczające wydarzenia. Kluczowe odkrycia obejmują:
- Rola ciała migdałowatego i kory przedczołowej: Trauma może nadmiernie aktywować ciało migdałowate (ośrodek strachu w mózgu), jednocześnie osłabiając aktywność kory przedczołowej, która pomaga zachować równowagę emocjonalną. Dysocjacja pojawia się, gdy ta równowaga zostaje zakłócona. (Lanius i in., 2010)
- Wpływ traumy na pamięć: Dysocjacja może fragmentować wspomnienia, utrudniając osobom przypomnienie sobie traumatycznych wydarzeń w spójny sposób. (van der Kolk, 1994)
- Ochronna natura dysocjacji: Chociaż dysocjacja może być trudnym doświadczeniem, pełni funkcję ochronną, pomagając przetrwać nie do zniesienia sytuacje. (Dell & O’Neil, 2009)
Co zrobić, jeśli doświadczasz dysocjacji?
Jeśli zauważasz u siebie objawy dysocjacji, ważne jest, aby wiedzieć, że pomoc jest dostępna. Oto pierwsze kroki:
- Poszukaj wsparcia profesjonalnego: Terapeuta zajmujący się traumą pomoże ci zrozumieć i zarządzać dysocjacją.
- Ćwicz techniki uziemienia: Proste działania, takie jak trzymanie kostki lodu czy skupianie się na oddechu, mogą pomóc wrócić do teraźniejszości.
- Edukacja: Zrozumienie, dlaczego występuje dysocjacja, może zmniejszyć strach i pomóc w procesie leczenia.
Pamiętaj, że dysocjacja to sposób, w jaki twój umysł cię chroni, ale nie musi kontrolować twojego życia. Z odpowiednimi narzędziami i wsparciem możliwe jest wyzdrowienie.
Jeśli chcesz zgłębić ten temat, warto zapoznać się z poniższymi badaniami:
- Lanius i in., 2010: Dysocjacja związana z traumą i mózg.
- van der Kolk, 1994: „The Body Keeps the Score” – dysocjacja i pamięć.
- Dell & O’Neil, 2009: Zrozumienie dysocjacji w praktyce klinicznej.
Dysocjacja jest złożona, ale stanowi część ludzkiego doświadczenia. Poznając ją, robisz ważny krok w kierunku zdrowienia i samoświadomości.
